Wat is ervoor nodig om visionaire leiders te ontwikkelen? Welke elementen zijn hierbij belangrijk? Hoe kun je kinderen voorbereiden op een leidinggevende rol?
Geven en ontvangen van respect
Een belangrijke voorwaarde voor visionair leiderschap is het geven en ontvangen van respect. Ieder mens verlangt ernaar om gerespecteerd te worden. Sterker nog: we hebben respect nodig om tot ontplooiing te kunnen komen. Het ontwikkelen van mensen begint dan ook met een houding van respect voor de medewerker die we begeleiden. Als je wilt ontdekken wat een medewerker beweegt, hoe hij of zij aankijkt tegen zijn werk, de organisatie, de klanten en jou als leidinggevende, dan is respect een voorwaarde. Een medewerker zal dit soort zaken pas eerlijk en volledig vertellen als hij zich veilig en gerespecteerd voelt. Als manager dien je een werkomgeving te creëren die gebaseerd is op wederzijds respect zodat er een veilige omgeving ontstaat waarin de medewerker kan groeien én kan bijdragen aan de doelstellingen van de organisatie.
Voorbeelden van respectvolle leiders
Een prachtig voorbeeld van iemand die respect had voor mensen was moeder Teresa, een kleine vrouw uit Albanië. Ze koos ervoor om zich aan te sluiten bij een Katholieke orde en ging vervolgens naar India om daar te dienen. Haar credo was: “Ik heb het hoogste respect voor ieder mens, in alle fasen van zijn leven!” Zij begon stervende mensen uit de goot, die totaal beroofd waren van iedere eer, op te nemen. Ze bood hen een respectvolle omgeving en begeleidde hen op eervolle wijze tijdens de laatste fase van hun leven. Door haar keuzes en respectvolle levenswijze is haar autoriteit zo ongelooflijk gegroeid, dat vrijwel alle leiders van de wereld haar graag ontvingen.
Een ander voorbeeld van een respectvolle leider is Nelson Mandela. Hij gelooft dat ieder mens gelijkwaardig is en daarom luistert hij altijd naar de mening van anderen. Pas wanneer iedereen zijn zegje heeft gedaan wil Mandela zelf zeggen wat hij van een bepaalde kwestie vindt. Uitzonderlijk is dat Mandela zelfs zijn politieke tegenstanders – hoe bruut en meedogenloos ook – altijd met respect bleef behandelen. Op jonge leeftijd leerde hij hoe hij zijn tegenstanders kon verslaan zonder hun eergevoel aan te tasten. Het vernederen van iemand veroorzaakt volgens Mandela alleen maar onnodig lijden. Daarom lukte het hem om dezelfde mensen die er verantwoordelijk voor waren dat zijn vrijheid was ontnomen een vriendschappelijk hand toe te steken. ‘Ik wist dat mensen van mij verwachtten dat ik haat zou koesteren tegen de witten, maar dat was niet zo. In de gevangenis was mijn haat tegen de witten verminderd, maar mijn afkeer van het systeem toegenomen. Ik wilde dat Zuid-Afrika zou zien dat ik zelfs mijn vijanden liefhad, maar dat ik het systeem haatte dat ons tegen elkaar opzette.’
De vorming tot leidinggevende
Volgens Burt Nanus, auteur van het boek ‘Visionary Leadership’, vindt de vorming tot leidinggevende grotendeels plaats in de eerste tien jaar van ons leven. “Als je naar de levensloop van een visionair leider kijkt, vind je zelden aanwijzingen dat er een opleiding is tot leidinggevende. Uit maatschappelijk oogpunt is dit een onverantwoord toevalsproces. Als organisaties in de 21e eeuw visionaire leiders nodig hebben, dan leidt deze verwaarlozing – in een maatschappij waarin jonge mensen door allerlei dingen worden afgeleid – onherroepelijk tot een ernstig vacuüm in leiderschap. En dat laat zich nu al aanzien. Welke weg ligt voor ons open, als we ons serieus willen bezighouden met de vorming van een groot aantal visionaire leiders? Wat kunnen we doen? Preciezer gezegd: Wat kunnen leidinggevenden van nu doen om anderen te helpen straks effectieve leiders te worden?”
Zeven aanbevelingen
Nanus adviseert leidinggevenden om hun eigen kinderen goed op te voeden, omdat gezond leiderschap daar groeit waar een combinatie van aangeboren talent gepaard gaat met een gezonde opvoeding. Niet voor niets zegt men in Engeland dat er twee generaties van excellente training nodig zijn om een echte ‘gentleman’ voort te brengen en vijf generaties om een echte ‘lady’ te ontwikkelen. Interessant zijn de aanbevelingen van Nanus voor het opvoeden van kinderen op een toekomstige rol als visionair leidinggevende. Natuurlijk kun je ze ook in praktijk (proberen te) brengen bij het begeleiden van je medewerkers.
1. Communiceer dat je hen waardeert om wie ze zijn. In de eerste plaats is het belangrijk om jouw kinderen een besef van eigenwaarde mee te geven. Daar begint het mee. Mensen met onvoldoende zelfrespect ontbreekt het aan vertrouwen om hun eigen ideeën na te streven en ze vinden het moeilijk om het respect van anderen te verwerven. De fundamentele voorwaarde om visionaire leiders te ontwikkelen is het stimuleren van de eigenwaarde.
2. Geef ruimte om te experimenteren. Moedig je kinderen aan om te experimenteren; om veel dingen uit te proberen. Zeg niet op voorhand: ‘Dat lukt toch niet.’ Gebruik de waarschuwende vinger zo min mogelijk. Dit ontmoedigd je kinderen, terwijl het belangrijk is dat ze nieuwe dingen uitproberen. Hierdoor zullen ze een veelheid aan vaardigheden ontwikkelen en ontdekken ze meteen waar ze geen talent voor hebben.
3. Laat hen al vroeg verantwoordelijkheid nemen. We moeten onze kinderen al vroeg leren verantwoordelijkheid op zich te nemen voor hun eigen acties, want het is veel moeilijker om dat later nog te leren. Goede manieren om dit te doen zijn hen: voor een huisdier te laten zorgen, in te schakelen bij het huishouden en hen met geld te leren omgaan (bijvoorbeeld door klusjes te doen).
4. Geef oprechte complimenten. Door jouw kinderen complimenten te geven krijgen ze het gevoel volkomen aanvaard te zijn. Daarnaast motiveer je hen om zich in te spannen en goede resultaten te behalen. Complimenteren kan lastig zijn, met name voor ons kritische Nederlanders. Over het algemeen zijn we getraind om te zien wat er niet goed gaat of beter kan. Bedenk dat om het beste in iemand naar boven te brengen dit begin met geloven dat het beste er nog in zit.
5. Toon respect voor hun groei. De waardering en bewondering voor de toenemende vaardigheden van jouw kinderen stimuleren het gevoel dat ze heel bijzonder zijn. Door de groei van je kinderen te zien en hun voortgang te prijzen, versterk je hun reeds opgebouwde eigenwaarde.
6. Stimuleer hun fantasie en creativiteit. Fantasie en creativiteit zullen de bron zijn voor hun dromen als ze later leiding moeten geven. Bouw luchtkastelen en ontwikkel nieuwe sprookjes met hen. Laat geen kans onbenut om te reageren op een bijzondere of slimme opmerking van je kinderen. Allemaal heel simpel. Eigenlijk heel normaal. De vraag is alleen: ‘Wanneer doe ik het?’
7. Leer ze leren. Stel als hoogste prioriteit dat je jouw kinderen leert hoe ze kunnen leren. Visionaire leiders zijn mensen die voortdurend leren en ideeën verzamelen. Ze weten overal de krenten uit de pap te halen en zijn in staat om nieuwe patronen en wegen te onderkennen. Wees zelf een voorbeeld van iemand die levenslang leert. Investeer in je eigen opleiding en training. Stel je kinderen in de gelegenheid om een veelheid aan ervaringen op te doen. Dring er bij hen op aan dat ze spelletjes bedenken of verhaaltjes schrijven. Probeer te ontdekken wat jouw kinderen leuk vinden en wat hen goed afgaat. En help hen vervolgens om zich te ontwikkelen op die gebieden. In een wereld waar werken en spelen steeds moeilijker te scheiden zijn, kun je beter in allebei plezier hebben dan in geen van beide. Een visionair leider onderscheidt zich door zijn vaardigheid om speels creatief gedrag in zijn werkomgeving aan te moedigen en te benutten.
Het thema respect zit in alle zeven aanbevelingen verweven: respect ontvangen, zodat je groeit in respect voor jezelf en daardoor leert om andere mensen te respecteren. Uiteindelijk vormt jouw mensbeeld de basis van zelfrespect en daarmee het respect dat je hebt voor anderen.
Bronnen:
- “De leider als coach” (door: Paul Donders)
- “Visionary Leadership” (door: Burt Nanus)
